Na dawnym trójstyku rumuńsko-polsko-czechosłowackim, czyli Triplex Confinium


Niewątpliwie najbardziej znanym znakiem granicznym (…) jest tripleks na Stohu (1653 m n.p.m.) stojący na swoim miejscu do dzisiaj. Ten trójgraniczny słup pełnił zarazem funkcję repera. Ma on formę masywnego granitoidowego walca o wysokości 78 cm i średnicy 41 cm osadzonego w cylindrycznej podstawie. Na powierzchni bocznej monolitu, pomiędzy nacięciami linii kierunkowych granic, znajdowały się reliefy godeł państwowych (skute w późniejszym czasie): Rzeczypospolitej Polskiej, Królestwa Rumunii i Republiki Czesko-Słowackiej, a poniżej ich monogramy (P, R, ČS); wyryto także daty 1923 (pod godłem Polski) i 10.VIII.1920 oraz numer V.121 końcowego znaku granicy dwóch pozostałych państw (między ich godłami). Były to daty zatwierdzenia przez Radę Ambasadorów wschodnich granic Polski i uznania jej suwerenności nad Galicją Wschodnią (uchwała z 14 marca i aneks do traktatu wersalskiego podpisany 15 marca 1923 r.) oraz traktatu pokojowego w Sèvres (w którego art. 134 zostały uznane granice między Rumunią i Czechosłowacją). Wszystkie ryty linii i inskrypcji były malowane na czarno. Co ciekawe, na rysunku tripleksu w zachowanej dokumentacji widnieje jako godło Polski orzeł wzór 1927, gdy w rzeczywistości był to orzeł wzór 1919. Brak tam również daty 1923 oraz numerów I sekcji i 1. odcinka wpisanych w pionową linię kierunkową granicy polsko-czechosłowackiej [z: T. Borucki, M. Troll, Znaki graniczne. Rozgraniczenie II Rzeczypospolitej z Rumunią w świetle źródeł archiwalnych i eksploracji terenowej, cz. II, „Geodeta” 2014, nr 10 (233), s. 42-43].

Specjalnym znakiem granicznym wyznaczającym punkt początkowy dla granic Rzeczypospolitej Polskiej, Królestwa Rumunii i Republiki Czechosłowackiej, znajdujący się na górze Stoh, był granitowy monolit. Był to osadzony w okrągłej podstawie walec o wysokości 1 m i średnicy 35 cm. Na boku walca wykute zostały herby graniczących państw: Polski (wg wzoru z 1919 r.), Rumunii (w odmianie średniej), Czechosłowacji (tzw. mały herb przedstawiający czeskiego lwa z herbem Słowacji na piersi). Pod herbem Polski umieszczone zostały: cyfra 1923, oznaczająca rok formalnego uznania przez mocarstwa przynależności Galicji do II RP (15 marca), duża litera P. Pod herbem Rumunii: litera R, a pod herbem Czechosłowacji: splecione litery ČS. Między emblematami Rumunii i Czechosłowacji umieszczono: numer tego znaku granicznego – V. 121, a pod nim datę 10 VIII 1920 r. (dzień podpisania w Sevres traktatu o granicach, ustalającego granice między Rumunią i Czechosłowacją). Poszczególne herby zostały rozdzielone liniami, wyznaczającymi kierunki przebiegu granic tych krajów [z: B. Tomaszewski, Granica państwowa między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Rumunii 1921-1939, “Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia Straży Granicznej” 2013, nr 1-2, s. 230].