Album “Marmaroskie 2017”


Góry Marmaroskie znajdują się między dol. Wyszowa (rum. Vişeu) a Ukrainą. Najwyższe pasmo regionu to Góry Rodniańskie (również Alpy Rodniańskie, rum. Munţii Rodnei, węg. Radnai-havasok), tworzące kraniec wysuniętego ramienia Karpat, rozciągającego się od głównego, ułożonego południkowo grzbietu Karpat Wschodnich na zachód w kierunku Węgier, na wschodzie zaś oparte o Bukowinę. Góry te obejmują dwie przepiękne doliny: Izy i Wyszowa, które stanowią serce krainy Marmarosz. Dol. Coşau i Mara biegną na pd. od Sygietu Marmaroskiego (rum. Sighetu Marmaţiei, węg. Máramarossziget) w kierunku przeł. Gutâi. To karpackie ramię, z wulkanicznymi pasmami gór Oaş, Igniş, Gutâi, Lapuş i Ţibleş, de facto oddzieliło Marmarosz od innych obszarów Rumunii, a właściwie – od całej reszty świata. Współczesne województwo marmaroskie, ze stolicą w Baia Mare (węg. Nagybánya, niem. Frauenbach), rozciąga się po jego pd. stronie, ale właściwy Marmarosz leży po pn. (ze stolicą w Sighetu Marmaţiei). Rejon ten nigdy nie wchodził w skład Dacji – prowincji Imperium Rzymskiego. Kolejne najazdy omijały go, zostawiając to miejsce i jego ludność w niezmienionym stanie przez wieki. Stąd bardziej niż gdziekolwiek indziej w Rumunii, przywiązuje się tu dużą wagę do tradycyjnego sposobu życia. Natomiast pod względem atrakcyjności otoczenia, trudno znaleźć widoki piękniejsze niż te rozciągające się na krajobrazy dol. Izy i Wyszowa. Odchodzące od głównego grzbietu boczne granie Karpat charakteryzuje bardzo bogate nazewnictwo [za Jamesem Robertsem – uzupełnione poniżej].
Pierwszym znanym polskim zdobywcą najwyższego szczytu Alp Rodniańskich, Pietrosula, był na pocz. XIX w. Stanisław Staszic, który wyszedł również na Ineul. O dokonanych przez niego pomiarach wysokościowych na tych wierzchołkach dowiadujemy się z epokowego dzieła, pt. „O ziemiorodztwie Karpatow i innych gor i rownin Polski”, wydanego drukiem w Warszawie w 1815 r. Wbrew rozpowszechnionym mniemaniom, nigdy w tutejszych górach nie był Wincenty Pol, któremu bałamutne i pełne sprzeczności relacje, zawarte w pracy pt. „Rzut oka na północne stoki Karpat” z 1851 r., wypominali Ludwik Zejszner i Hugo Zapałowicz. Ten ostatni był w górach Marmaroszu co najmniej czterokrotnie. W 1880 r. przeszedł z Czarnohory przez Góry Marmaroskie w Alpy Rodniańskie, pozostałe wyprawy wzmiankował w swym obszernym studium geobotanicznym z 1897 r. Z wydanej dwa lata wcześniej we Lwowie pracy Antoniego Rehmana, pt. „Karpaty opisane pod względem fizyczno-geograficznym”, dowiadujemy się, że i ten uczony bywał w tym rejonie wielokrotnie. Opisy fragmentów tutejszych gór pojawiły się w pierwszych polskich przewodnikach turystycznych Leopolda Wajgla, Henryka Hoffbauera i Włodzimierza Fiszera. Pełne szczegółów dane całościowe znajdziemy w dwóch przewodnikowych wydawnictwach autorstwa Mieczysława Orłowicza, „Karpaty Marmaroskie” z 1911 r. i „Przewodnik po Alpach Rodniańskich” z 1912 r. Stąd w nazewnictwie Rodniańskich znajdziemy np. Wodospad Orłowicza na potoku Buhăescu (rum. Cascada lui Orlovic).